تفسیر "مَلِکِ یَوْمِ الدِّینِ"
چهارشنبه, ۱۸ اسفند ۱۳۹۵، ۰۲:۴۲ ب.ظ
بسم الله الرحمن الرحیم
تفسیر "مَلِکِ یَوْمِ الدِّینِ"
ترجمه :
خدائى که مالک روز جزاست .
تفسیر:
ایمان به رستاخیز دومین پایگاه
در اینجا به دومین اصل مهم اسلام یعنى قیامت و رستاخیز توجه مى کند و مى گوید: ((خداوندى که مالک روز جزا است )) (مالک یوم الدین ).
و به این ترتیب محور مبدء و معاد که پایه هر گونه اصلاح اخلاقى و اجتماعى است در وجود انسان تکمیل مى گردد.
جالب اینکه در اینجا تعبیر به مالکیت خداوند شده است ، که نهایت سیطره و نفوذ او را بر همه چیز و همه کس در آن روز مشخص مى کند، روزى که همه انسانها در آن دادگاه بزرگ براى حساب حاضر مى شوند، و در برابر مالک حقیقى خود قرار مى گیرند، تمام گفته ها و کارها و حتى اندیشه هاى خود را حاضر مى بینند، هیچ چیز حتى به اندازه سر سوزنى نابود نشده و به دست فراموشى نیفتاده است ، و اکنون این انسان است که باید بار همه مسئولیتهاى اعمال خود را بر دوش کشد!.
حتى در آنجا که خود فاعل نبوده ، بلکه بنیانگزار سنت و برنامه اى بوده است ، باز باید سهم خویش را از مسئولیت بپذیرد.
بدون شک مالکیت خداوند در آن روز یک مالکیت اعتبارى ، نظیر مالکیت ما نسبت به آنچه در این جهان ملک ما است ، نمى باشد، چرا که این یک مالکیت قراردادى است با تشریفات و اسنادى مى آید و با تشریفات و اسناد دیگرى از میان مى رود، ولى مالکیت خدا نسبت به جهان هستى مالکیت حقیقى است آن پیوند و ارتباط خاص موجودات با خدا است که اگر یک لحظه از او بریده شوند نابود مى شوند، همانگونه که اگر رابطه لامپهاى برق با کارخانه اصلى بریده شود روشنائى در همان لحظه محو و نابود خواهد شد.
و تعبیر دیگر این مالکیت نتیجه خالقیت و ربوبیت است ، آنکس که موجودات را آفریده و تحت حمایت خود پرورش مى دهد، و لحظه به لحظه فیض وجود و هستى به آنها مى بخشد، مالک حقیقى موجودات است . نمونه ضعیفى از مالکیت حقیقى را در خودمان نسبت به اعضا پیکرمان مى توانیم پیدا کنیم ، ما مالک چشم و گوش و قلب و اعصاب خویش هستیم ، نه به معنى مالکیت اعتبارى ، بلکه یک نوع مالکیت حقیقى که از ارتباط و پیوند و احاطه سرچشمه مى گیرد.
در اینجا این سؤ ال پیش مى آید که مگر خداوند مالک تمام این جهان نیست که ما از او تعبیر به مالک روز جزا مى کنیم ؟
پاسخ این سؤ ال با توجه به یک نکته روشن مى شود و آن اینکه مالکیت خداوند گر چه شامل هر ((دو جهان )) مى باشد، اما بروز و ظهور این مالکیت در قیامت بیشتر است ، چرا که در آن روز همه پیوندهاى مادى و مالکیتهاى اعتبارى بریده مى شود، و هیچکس در آنجا چیزى از خود ندارد، حتى اگر شفاعتى صورت گیرد باز به فرمان خدا است ، یوم لا تملک نفس لنفس شیئا و الامر یومئذ لله روزى که هیچکس مالک هیچ چیز براى کمک به دیگرى نیست ، و همه کارها به دست خدا است (سوره انفطار آیه 19).
به تعبیر دیگر انسان در این دنیا گاه به کمک دیگرى مى شتابد، با زبانش از او دفاع مى کند، با اموالش از او حمایت مى نماید، با نفرات و قدرتش به کمکش برمى خیزد گاه با طرحها و نقشه هاى گوناگون ، او را زیر پوشش حمایت خود قرار مى دهد.
ولى آن روز هیچیک از این امور وجود ندارد، و به همین دلیل هنگامى که از مردم سؤ ال شود لمن الملک الیوم حکومت امروز از آن کیست ؟! مى گویند: لله الواحد القهار: براى خداوند یگانه پیروز است !)) (سوره مؤ من آیه 16).
اعتقاد به روز رستاخیز، و ایمان به آن دادگاه بزرگ که همه چیز در آن بطور دقیق مورد محاسبه قرار مى گیرد اثر فوق العاده نیرومندى در کنترل انسان در برابر اعمال نادرست و ناشایست دارد، و یکى از علل جلوگیرى کردن نماز از فحشاء و منکرات همین است که نماز انسان را هم به یاد مبدئى مى اندازد که از همه کار او با خبر است و هم به یاد دادگاه بزرگ عدل خدا.
تکیه بر مالکیت خداوند نسبت به روز جزا این اثر را نیز دارد که با اعتقاد مشرکان و منکران رستاخیز به مبارزه بر مى خیزد، زیرا از آیات قرآن به خوبى استفاده مى شود که ایمان به ((الله )) یک عقیده عمومى حتى براى مشرکان عصر جاهلى بوده ، لذا هنگامى که از آنها مى پرسیدند: آفریدگار آسمانها و زمین کیست ؟ مى گفتند: خدا! و لئن سئلتهم من خلق السماوات و الارض لیقولن الله (لقمان 25) در حالى که آنها با گفتار پیامبر (صلى اللّه علیه و آله وسلم ) در زمینه معاد با ناباورى عجیبى روبرو مى شدند و قال الذین کفروا هل ندلکم على رجل ینبئکم اذا مزقتم کل ممزق انکم لفى خلق جدید افترى على الله کذبا ام به جنة : کافران گفتند آیا مردى را به شما معرفى بکنیم که مى گوید هنگامى که خاک شدید و پراکنده گشتید، بار دیگر آفرینش جدیدى خواهید داشت ! آیا او بر خدا دروغ بسته یا دیوانه است ؟!)) (سبا آیه 8).
در حدیثى از امام سجاد (علیه السلام ) مى خوانیم : هنگامى که به آیه ((مالک یوم الدین )) مى رسید، آنقدر آنرا تکرار مى کرد که نزدیک بود روح از بدنش پرواز کند.کان على بن الحسین اذا قرء مالک یوم الدین یکررها حتى یکادان یمو
تفسیر "مَلِکِ یَوْمِ الدِّینِ"
ترجمه :
خدائى که مالک روز جزاست .
تفسیر:
ایمان به رستاخیز دومین پایگاه
در اینجا به دومین اصل مهم اسلام یعنى قیامت و رستاخیز توجه مى کند و مى گوید: ((خداوندى که مالک روز جزا است )) (مالک یوم الدین ).
و به این ترتیب محور مبدء و معاد که پایه هر گونه اصلاح اخلاقى و اجتماعى است در وجود انسان تکمیل مى گردد.
جالب اینکه در اینجا تعبیر به مالکیت خداوند شده است ، که نهایت سیطره و نفوذ او را بر همه چیز و همه کس در آن روز مشخص مى کند، روزى که همه انسانها در آن دادگاه بزرگ براى حساب حاضر مى شوند، و در برابر مالک حقیقى خود قرار مى گیرند، تمام گفته ها و کارها و حتى اندیشه هاى خود را حاضر مى بینند، هیچ چیز حتى به اندازه سر سوزنى نابود نشده و به دست فراموشى نیفتاده است ، و اکنون این انسان است که باید بار همه مسئولیتهاى اعمال خود را بر دوش کشد!.
حتى در آنجا که خود فاعل نبوده ، بلکه بنیانگزار سنت و برنامه اى بوده است ، باز باید سهم خویش را از مسئولیت بپذیرد.
بدون شک مالکیت خداوند در آن روز یک مالکیت اعتبارى ، نظیر مالکیت ما نسبت به آنچه در این جهان ملک ما است ، نمى باشد، چرا که این یک مالکیت قراردادى است با تشریفات و اسنادى مى آید و با تشریفات و اسناد دیگرى از میان مى رود، ولى مالکیت خدا نسبت به جهان هستى مالکیت حقیقى است آن پیوند و ارتباط خاص موجودات با خدا است که اگر یک لحظه از او بریده شوند نابود مى شوند، همانگونه که اگر رابطه لامپهاى برق با کارخانه اصلى بریده شود روشنائى در همان لحظه محو و نابود خواهد شد.
و تعبیر دیگر این مالکیت نتیجه خالقیت و ربوبیت است ، آنکس که موجودات را آفریده و تحت حمایت خود پرورش مى دهد، و لحظه به لحظه فیض وجود و هستى به آنها مى بخشد، مالک حقیقى موجودات است . نمونه ضعیفى از مالکیت حقیقى را در خودمان نسبت به اعضا پیکرمان مى توانیم پیدا کنیم ، ما مالک چشم و گوش و قلب و اعصاب خویش هستیم ، نه به معنى مالکیت اعتبارى ، بلکه یک نوع مالکیت حقیقى که از ارتباط و پیوند و احاطه سرچشمه مى گیرد.
در اینجا این سؤ ال پیش مى آید که مگر خداوند مالک تمام این جهان نیست که ما از او تعبیر به مالک روز جزا مى کنیم ؟
پاسخ این سؤ ال با توجه به یک نکته روشن مى شود و آن اینکه مالکیت خداوند گر چه شامل هر ((دو جهان )) مى باشد، اما بروز و ظهور این مالکیت در قیامت بیشتر است ، چرا که در آن روز همه پیوندهاى مادى و مالکیتهاى اعتبارى بریده مى شود، و هیچکس در آنجا چیزى از خود ندارد، حتى اگر شفاعتى صورت گیرد باز به فرمان خدا است ، یوم لا تملک نفس لنفس شیئا و الامر یومئذ لله روزى که هیچکس مالک هیچ چیز براى کمک به دیگرى نیست ، و همه کارها به دست خدا است (سوره انفطار آیه 19).
به تعبیر دیگر انسان در این دنیا گاه به کمک دیگرى مى شتابد، با زبانش از او دفاع مى کند، با اموالش از او حمایت مى نماید، با نفرات و قدرتش به کمکش برمى خیزد گاه با طرحها و نقشه هاى گوناگون ، او را زیر پوشش حمایت خود قرار مى دهد.
ولى آن روز هیچیک از این امور وجود ندارد، و به همین دلیل هنگامى که از مردم سؤ ال شود لمن الملک الیوم حکومت امروز از آن کیست ؟! مى گویند: لله الواحد القهار: براى خداوند یگانه پیروز است !)) (سوره مؤ من آیه 16).
اعتقاد به روز رستاخیز، و ایمان به آن دادگاه بزرگ که همه چیز در آن بطور دقیق مورد محاسبه قرار مى گیرد اثر فوق العاده نیرومندى در کنترل انسان در برابر اعمال نادرست و ناشایست دارد، و یکى از علل جلوگیرى کردن نماز از فحشاء و منکرات همین است که نماز انسان را هم به یاد مبدئى مى اندازد که از همه کار او با خبر است و هم به یاد دادگاه بزرگ عدل خدا.
تکیه بر مالکیت خداوند نسبت به روز جزا این اثر را نیز دارد که با اعتقاد مشرکان و منکران رستاخیز به مبارزه بر مى خیزد، زیرا از آیات قرآن به خوبى استفاده مى شود که ایمان به ((الله )) یک عقیده عمومى حتى براى مشرکان عصر جاهلى بوده ، لذا هنگامى که از آنها مى پرسیدند: آفریدگار آسمانها و زمین کیست ؟ مى گفتند: خدا! و لئن سئلتهم من خلق السماوات و الارض لیقولن الله (لقمان 25) در حالى که آنها با گفتار پیامبر (صلى اللّه علیه و آله وسلم ) در زمینه معاد با ناباورى عجیبى روبرو مى شدند و قال الذین کفروا هل ندلکم على رجل ینبئکم اذا مزقتم کل ممزق انکم لفى خلق جدید افترى على الله کذبا ام به جنة : کافران گفتند آیا مردى را به شما معرفى بکنیم که مى گوید هنگامى که خاک شدید و پراکنده گشتید، بار دیگر آفرینش جدیدى خواهید داشت ! آیا او بر خدا دروغ بسته یا دیوانه است ؟!)) (سبا آیه 8).
در حدیثى از امام سجاد (علیه السلام ) مى خوانیم : هنگامى که به آیه ((مالک یوم الدین )) مى رسید، آنقدر آنرا تکرار مى کرد که نزدیک بود روح از بدنش پرواز کند.کان على بن الحسین اذا قرء مالک یوم الدین یکررها حتى یکادان یمو
ت .
اما کلمه ((یوم الدین )) این تعبیر در تمام مواردى که در قرآن استعمال شده به معنى قیامت آمده است چنانکه در قرآن در آیه 17 و 18 و 19 سوره انفطار با صراحت به این معنى اشاره شده است (این تعبیر متجاوز از ده بار در قرآن مجید به همین معنى آمده ).
و اینکه چرا آن روز، روز دین معرفى شده ؟ به خاطر این است که آن روز روز جزا است و دین در لغت به معنى جزا مى باشد، و روشنترین برنامه اى که در قیامت اجرا مى شود همین برنامه جزا و کیفر و پاداش است ، در آن روز پرده از روى کارها کنار مى رود، و اعمال همه دقیقا مورد محاسبه قرار مى گیرد و هر کس جزاى اعمال خویش را اعم از خوب و بد مى بیند.
در حدیثى از امام صادق (علیه السلام ) مى خوانیم که فرمود: یوم الدین ، روز حساب است .
اما طبق این روایت ((دین )) به معنى حساب است ، شاید این تعبیر از قبیل ذکر علت و اراده معلول باشد، زیرا همیشه حساب مقدمه اى براى جزا است .
بعضى از مفسران نیز عقیده دارند که علت نامگذارى رستاخیز به یوم الدین این است که در آن روز هر کسى در برابر دین و آئین خود جزا مى بیند.
ولى معنى اول (حساب و جزا) صحیحتر به نظر مى رسد.
اما کلمه ((یوم الدین )) این تعبیر در تمام مواردى که در قرآن استعمال شده به معنى قیامت آمده است چنانکه در قرآن در آیه 17 و 18 و 19 سوره انفطار با صراحت به این معنى اشاره شده است (این تعبیر متجاوز از ده بار در قرآن مجید به همین معنى آمده ).
و اینکه چرا آن روز، روز دین معرفى شده ؟ به خاطر این است که آن روز روز جزا است و دین در لغت به معنى جزا مى باشد، و روشنترین برنامه اى که در قیامت اجرا مى شود همین برنامه جزا و کیفر و پاداش است ، در آن روز پرده از روى کارها کنار مى رود، و اعمال همه دقیقا مورد محاسبه قرار مى گیرد و هر کس جزاى اعمال خویش را اعم از خوب و بد مى بیند.
در حدیثى از امام صادق (علیه السلام ) مى خوانیم که فرمود: یوم الدین ، روز حساب است .
اما طبق این روایت ((دین )) به معنى حساب است ، شاید این تعبیر از قبیل ذکر علت و اراده معلول باشد، زیرا همیشه حساب مقدمه اى براى جزا است .
بعضى از مفسران نیز عقیده دارند که علت نامگذارى رستاخیز به یوم الدین این است که در آن روز هر کسى در برابر دین و آئین خود جزا مى بیند.
ولى معنى اول (حساب و جزا) صحیحتر به نظر مى رسد.
